ارزیابی برنامه درسی علوم دوره راهنمایی از منظر آموزش فراشناختی و ارائه چارچوب مطلوب

توانمند کردن فراگیران با استفاده از مهارت های فرا شناختی از جمله مواردی است که مورد حمایت پژوهشگران حوزه تعلیم و تربیت قرار دارد. برای رسیدن به این توانمندی گنجاندن آگاهی های فراشناختی در محتوای برنامه درسی ضروری به نظر می رسد. هدف این پژوهش، ارزیابی برنامه درسی علوم دوره راهنمایی از منظر آموزش فراشناختی، ارائه چارچوب مطلوب برای برنامه درسی علوم دوره راهنمایی و سنجش اعتبار این چارچوب است. برای اجرای پژوهش از سه روش 1- توصیفی به شکل پیمایشی، 2- تحلیل محتوای کمی و 3- روش شبه تجربی استفاده شد. جامعه آماری شامل: 1- تعداد 65339 نفر دانش آموزان دوره راهنمایی شهر شیراز، 2- اسناد مورد بررسی شامل سه جلد کتاب های درسی، سه راهنمای تدریس و اهداف آموزشی پایه های اول، دوم و سوم درس علوم دوره راهنمایی که کل این اسناد برای تحلیل محتوا انتخاب و بررسی شدند. نمونه و روش نمونه گیری شامل: 1- دانش آموزان دوره راهنمایی شهر شیراز که تعداد 551 نفر به روش تصادفی خوشه ای مرحله ای برای بررسی میزان آگاهی های فراشناختی دانش آموزان در مطالعه توصیفی انتخاب شدند، 2- تعداد 8 کلاس شامل 228 نفر از دانش آموزان ناحیه 4 آموزش و پرورش شهر شیراز به روش تصادفی ساده انتخاب و در گروه های آزمایشی( 111 نفر) و گواه(117 نفر) قرار داده شدند، و 3- تعداد 20 نفر از اساتید دانشگاه و 30 نفر از کارشناسان گروه های آموزشی علوم به روش نمونه گیری هدفمند انتخاب شدند. ابزارهای جمع آوری اطلاعات شامل «پرسشنامه بررسی آگاهی های فراشناختی»، «فهرست تحلیل محتوا»، «پرسشنامه نظر سنجی اعتبار برنامه» و «آزمون پیشرفت تحصیلی» بود. روایی و پایایی ابزارها در پژوهش حاضر برآورد و از این نظر معتبر تشخیص داده شدند. برای تجزیه و تحلیل داده ها از آماره های توصیفی(فراوانی، میانگین، انحراف معیار) و همچنین آمار استنباطی(آزمون t ، تحلیل واریانس) استفاده شد. یافته ها نشان داد که میانگین آگاهی های فراشناختی دانش آموزان 78/3 با انحراف معیار 65/0 بود. میانگین نمرات دانش آموزان در دانش فراشناختی (3/82) بیشتر از کنترل فراشناختی(3/74) بود. باتوجه به دامنه گزینه ها که بین 1 تا 5 بود این یافته ها در حد متوسط بالا قرار می گیرد . میانگین ضریب درگیری متن در ارتباط با مولفه های فراشناختی بدست آمده در تحلیل محتوای اسناد مورد بررسی، برای اهداف آموزشی معادل 0/26 ، برای راهنمای تدریس 0/19 و برای کتاب درسی 0/21 بر آورد شد که پایین تر از حد انتظار برآورد می شود. بین آگاهی های فراشناختی دانش آموزان با توجه به جنسیت و پایه تحصیلی تفاوت معنی داری وجود داشت(p<01/0). یافته های مربوط به اجرای آزمایشی برنامه درسی مبتنی بر فراشناخت نشان داد که میانگین نمرات پیشرفت تحصیلی و آگاهی های فراشناختی گروه آزمایشی به شکل معنی داری از گروه کنترل بیشتر بود(0(p<001/.